Achtergrond
Ontstaan
In 1963 werden, op kleine schaal, in Nederland door de redactie van Keesings Onderwijsbladen voor het eerst Scholierenverkiezingen georganiseerd. In 1967 vond een tweede verkiezing plaats en in 1977 brachten maar liefst 219.000 leerlingen hun stem uit. In 1981 waren dat er 149.000, een jaar later 90.000. In 1986 werd gestemd door 121.000 scholieren. Door het tijdstip van de vervroegde Tweede Kamerverkiezingen konden er in 1989 geen Scholierenverkiezingen plaatsvinden. Begin september was te vroeg in het schooljaar om de verkiezingen te kunnen voorbereiden.
Vanaf 1994 werden de verkiezingen niet meer georganiseerd door Keesing, maar door het nieuw opgerichte Instituut voor Publiek en Politiek, IPP (de voorloper van ProDemos), aanvankelijk in samenwerking met de Stichting Krant in de Klas (nu Nieuws in de Klas) en Uitgeverij Malmberg. Iets meer dan 200.000 leerlingen brachten in 1994 hun stem uit. Sinds 1998 zijn Krant in de Klas en Malmberg niet meer bij de organisatie betrokken en is ProDemos (tot 2011 IPP) de enige organisator. Het aantal uitgebrachte stemmen in 2023 bedroeg bijna 144.000, afkomstig van 397 scholen.
Digitaal stemmen
Terwijl bij echte verkiezingen de stemmachine steeds meer ingeburgerd raakte, werd bij de schaduwverkiezingen tot 1998 gebruik gemaakt van stembus en stembiljet. Door het Instituut voor Publiek en Politiek werd in 1999 twee maal geëxperimenteerd met Scholierenverkiezingen via het nieuwe medium internet. In maart gebeurde dat in Gelderland op initiatief van de provincie. In juni 1999 volgde een landelijke proefneming rond de Europese Verkiezingen. Beide proefnemingen zijn succesvol verlopen en hebben ertoe geleid dat de Scholierenverkiezingen tot 2016 voor een groot deel via internet werden gehouden. Scholen kregen daarbij voor elke aangemelde leerling een unieke oproepkaart met inloggegevens. Met deze informatie konden zij voor de Scholierenverkiezingen inloggen op het digitale stemlokaal en een stem uitbrengen. Sinds de echte Tweede Kamerverkiezingen van 2017 worden stemmachines niet meer ingezet. Om de Scholierenverkiezingen zo goed mogelijk te laten aansluiten bij de werkelijkheid, is er voor gekozen om ook bij de Scholierenverkiezingen alleen schriftelijk stemmen toe te staan.
Voorspellende waarde
Natuurlijk zijn Scholierenverkiezingen geen peilingen die de uitslag van de echte verkiezingen voorspellen. Maar de uitslagen van Scholierenverkiezingen kunnen soms wel hetzelfde patroon als de echte verkiezingen weergeven. De verschuivingen zijn bij Scholierenverkiezingen meestal heftiger: een partij die sterk wint bij de echte verkiezing, wint vaak onder scholieren nog sterker. Omgekeerd geldt hetzelfde voor de verliezende partijen.
Bepaalde partijen scoren bij Scholierenverkiezingen structureel lager dan bij de echte verkiezingen, bijvoorbeeld het CDA en de PvdA. Andere partijen scoren structureel hoger, bijvoorbeeld D66 en GroenLinks. Ook nieuwe partijen en extreemrechtse partijen scoren bij Scholierenverkiezingen vaak hoger dan bij de echte verkiezingen.
ProDemos
De Scholierenverkiezingen worden georganiseerd door ProDemos – Huis voor democratie en rechtsstaat. ProDemos legt uit wat de spelregels zijn van de democratie en de rechtsstaat en laat zien wat je zelf kunt doen om invloed uit te oefenen – in de gemeente, het waterschap, de provincie, het land en de Europese Unie.